 |
| "Trabajo, disciplina, organizacion, defensa de la revolucion" |
V. KAPITULUA
Estatuaren iraungipenaren oinarri ekonomikoak
Auzi honen azalpenik zehatzena Marxek ematen digu bere Gotha-ko
Programaren Kritikan (Brackeri idatziriko gutuna, 1875eko
maiatzaren 5ean. Ez zen argitaratua izan 1891ko Neue Zeit
aldizkarirarte, IX, 1, eta errusieraz foileto batean agertu zen).
Idazlan bikain honen zati polemikoak, lassalleanismoaren kritikari
buruzkoak, itzalpean utzi du, horrela esatearren, bere
zati positiboa, hots: komunismoaren garapenaren eta Estatuaren
iraungipenaren artean dagoen loturaren azterketa.
1.- MARXEN AUZIA PLANTEATZEKO MODUA
Marxek [Wilhelm] Bracke-ri 1875eko maiatzaren 5ean idatziriko gutuna,
aurrerago aztertu dugun Engelsek Bebeli 1875eko martxoaren
28an idatzitakoarekin nahikoa alderatzen bada, Marx Engels
baino askoz “Estatuaren aldekoagoa” dela eta Estatuari dagokionean
bi idazleen kontzepzioen artean ezberdintasun nahiko
aipagarria dagoela eman lezake.
Engelsek Bebeli Estatuari buruzko hitzontzikeria guztia
alde batera baztertzeko eta programatik Estatua hitza erabat
ezabatzeko aholkatzen dio, hau “komunitate” hitzagatik ordezkatzeko.
Engels, Komuna ez zela jada hitzaren zentzu hertsian
Estatu bat adieraztera ere iristen da. Aldiz, Marxek “gizarte
komunistako etorkizuneko Estatuaz” ere hitz egiten du,
hau da, ematen duenez, Estatuaren beharra onartzen du baita
komunismoan ere.
Baina halako irizpide bat benetan okerra litzateke. Arreta
gehiagoz aztertuz, Marxen eta Engelsen Estatuari eta bere
iraungipenari buruzko kontzepzioak guztiz bat datozela ikusten
dugu eta Marxek aipaturiko hitzak hain zuzen ere iraungitzen
ari den Estatuaren ingurukoak direla.
Begi bistakoa da ezin dela etorkizuneko “iraungipenaren”
momentua determintzatzeaz ere hitz egin, are gehiago,
ziurtasun osoz, prozesu luze batetaz ari garela jakinik. Marxen
eta Engelsen arteko itxurazko ezberdintasuna, jorratzen
zituzten gaien eta lortu nahi zituzten helburuen ezberdintasunagatik
azaltzen da. Engelsek Bebeli, modu ageri eta zorrotz
batean, azaletik, Estatuaren inguruan modan zeuden aurriritzien
(neurri handian Lassallek partekatzen zituenak) absurdotasun
guztia erakusteko eginkizuna planteatu zuen. Marxek
auzi hau, soilik gainetik ukitzen du beste gai batez interesatuz:
gizarte komunistaren garapena.
Marxen teoria guztia, kapitalismo modernoari garapenaren
teoria —bere forma kontsekuentenean, osatuenean, hausnartuenean
eta eduki aberatsenetan— aplikatzean datza.
Normala zen, beraz, Marxi teoria hau kapitalismoaren porrot
hurbilari eta etorkizuneko komunismoaren etorkizuneko garapenari
aplikatzeko arazoa mahaigaineratu izana.
Honela baina, zein datutan oinarrituz plantea daiteke
etorkizuneko komunismoaren etorkizuneko garapenaren auzia?
Oinarritzat komunismoa kapitalismotik datorrela, historikoki
kapitalismotik garatzen dela, kapitalismoak sorturiko indar
sozial baten ekintzaren ondorio dela hartuz. Marxengan ez dugu
ikusten utopiak fabrikatzeko, ezagutzea ezinezkoa den gauzei
buruzko alferrikako usteak egiteko, saiakera txikienik ere. Marxek
komunismoaren auzia naturalista batek, esate baterako, espezie
biologiko berri baten garapena planteatuko lukeen moduan
planteatzen du, jakinik halakotik eta halako moduan sortu dela
eta halakoan eta halako norabide zehatzean eraldatzen dela.
Marxek, beste ezer baino lehen, Estatuaren eta gizartearen
korrelazioen arazoan Gotha Programak zabaltzen duen
nahasmena baztertzen du.
“…Egungo gizartea —idazten du Marxek— gizarte kapitalista“Herri Estatuaren” inguruko hitzontzikeria guztia, ikusten
da, herrialde zibilizatu guztietan existitzen dena, gutxi
gorabehera Erdi Aroko eranskinez askea, gutxi gorabehera herrialde
bakoitzeko garapen historikoaren berezitasunek aldatua,
gutxi gorabehera garatua. Aldiz, ‘egungo Estatua’ aldatu
egiten da herrialde bakoitzeko mugekin. Inperio prusiar-alemaniarrean
Suitzakoaz bestelakoa da; Ingalaterran, Estatu Batuetakoaz
bestelakoa da. 'Egungo Estatua', beraz, fikzio bat da.
Hala ere, herrialde zibilizatu bakoitzeko Estatu ezberdinek,
beren formen aniztasun pikardatuaz gain, denek amankomunean
dute gizarte burges modernoaren oinarrietan finkatzen
direla, nahiz eta, zentzu kapitalistan, toki batzuetan beste
batzuetan baino garatuago egon. Zentzu honetan “egungo
Estatuaz” hitz egin daiteke, etorkizunekoari kontrajarririk, bertan
egungo erroa, gizarte burgesa, iraungia izango baita.
Orduan galde egin daiteke: zein eraldaketa jasango du
Estatuak gizarte komunistan? Edo, beste hitz batzuetan,
egungo estatu funtzioen antzeko izango diren zein funtzio sozialek
iraungo dute orduan? Galdera hau zientifikoki bakarrik
erantzun daiteke, eta ‘herri’ hitza eta ‘Estatu’ hitza mila eratara
egokitzen baditugu ere, ez gara urrats txikienik ere gerturatuko
arazoaren konponbiderantz…”.
dugun moduan, barregarri utziz, Marxek arazoaren planteamendu
bat eskaintzen du eta, neurri batean, ohartarazten
gaitu modu zientifiko batean ebazteko irmoki finkaturiko datu
zientifikoekin bakarrik lan egin daitekeela.
Garapenaren teoriak eta orokorrean zientzia guztiak
erabateko zehaztasunez ezarri duten lehenengo gauza —eta
utopistek ahaztu zutena eta gaur egungo oportunistek, iraultzaren
beldur izaki, ahaztu dutena— historikoki, dudarik gabe, kapitalismotik
komunismorako trantsizio fase edo etapa berezi
bat egon behar duen baldintza da.
—Lenin